شطرنج
شَطرَنج بازی دو نفرهای است که بر روی یک صفحه با ۶۴ خانه (۳۲ خانه سیاه و ۳۲ خانه سفید) به وسیله ۳۲ مهره (۱۶ مهره سفید و ۱۶ مهره سیاه) انجام میشود. برخی شطرنج را یک سرگرمی میدانند و عدّهای دیگر آن را یک ورزش رزمی ذهنی محسوب میکنند. موفقیت در این ورزش بیش از هر چیز به توان تحلیل و فهم انتزاعی ذهن وابسته است.
پیشینه [ویرایش]
واژه «شطرنج» تلفظ فارسی «چاتورانگا» است، واژهای که در زبان سانسکریت برای نام گذاری این بازی به کار برده میشود. شطرنچ اختراع ایرانیان است.[۱] عده ای هم باور دارند هند نخستین زادگاه این بازی است. این گروه معتقدند اگر چه بازیهای مشابهی در کره،چین، ژاپن و تایلند رواج داشته، اما شطرنج امروزی به این بازی هندی برمی گردد که در دوره ساسانیان وارد ایران شده و گويند انوشيروان آن از هند آورده آنگاه در کشورهای اسلامی، اروپا و روسیه تکامل پیدا کردهاست.
صفحه [ویرایش]
صفحهٔ شطرنج یک صفحهٔ مربع ۸ در ۸ خانهاست یکی در میان سیاه و سفید هستند. ستونهای عمودی روبهروی شطرنجبازان با حروف الفبا (از A تا H) و ردیفهای افقی با اعداد (۱ تا ۸) مشخص میشوند.
۱۶ مهره سفید در ۱۶ خانه دو ردیف یک و دو و ۱۶ مهره سیاه هم در ۱۶ خانه دو ردیف هفت و هشت قرار میگیرند، صفحه حتماً بایستی طوری قرار گیرد که اولین خانه سمت راست هر دو شطرنجباز سفید باشد.
مهرهها [ویرایش]
نام | حرف | نگاره |
---|---|---|
سرباز | P | |
اسب | N | |
فیل | B | |
رخ | R | |
وزیر (فرزین) | Q | |
شاه | K |
- پیاده (سرباز)
- اسب؛ مدرنN - کلاسیک C (ایتالیایی)
- فیل؛ مدرن B - کلاسیک F (ایتالیایی)
- رخ (قلعه)؛ مدرن R - کلاسیک T (ایتالیایی)
- وزیر(فرزین)؛ مدرن Q - کلاسیک D (ایتالیایی)
- شاه؛ مدرن K - کلاسیک R (ایتالیایی)
انواع مهرههای این بازی هستند. شخصی برندهاست که بتواند شاه حریف را با خطر زدن (کیش) مواجه کند به طوری که حریف راهی برای «رفع کیش» نداشته باشد.
پیاده (سرباز) [ویرایش]
پیاده یا سرباز ضعیفترین مهرهٔ بازیست که هر کدام از بازیکنان (سیاه یا سفید) ۸ عدد از آن دارند که پیادههای سفید در عرض دوم و پیادههای سیاه در عرض هفتم قرار میگیرند. پیاده به جز حرکت اول که میتواند ۲ خانه مستقیم به جلو برود، بقیهٔ حرکتها را باید خانه به خانه انجام دهد.
وقتی پیادهای به دورترین عرض نسبت به موقعیت اولیهاش برسد باید به عنوان بخشی از همان حرکت آن را با وزیر، رخ، فیل یا اسب همرنگ آن پیاده تعویض کرد. حق انتخاب بازیکن منحصر به مهرههایی نیست که قبلا گرفته شده باشند. این تعویض پیاده با مهره دیگر را ترفیع مینامند و اثر مهره جدید آنی است. سرباز تنها مهرهای ست که به همان شکلی که حرکت میکند (مستقیم به جلو) مهرهٔ حریف را نمیگیرد بلکه مهرههایی را که به طور مورب در مقابل آن و در ستون مجاور باشد میتواند بگیرد. همچنین طبق قوانین فیده اگر یک پیاده حریف در یک حرکت، دو مربع از مربع اولیهاش پیشروی کرده باشد، پیادهای که به مربع عبور این پیاده حمله کرده است میتواند پیاده حریف را بگیرد، طوری که انگار آن پیاده فقط یک مربع حرکت کرده است. این گرفتن را فقط در حرکت بعد از این پیشروی میتوان انجام داد و آن را «آن پاسان» یا گرفتن حین عبور مینامند.